د.عیرفان قانعی فه‌رد لێكۆڵه‌ر له مێژووی هاوچه‌رخی كورد و شاره‌زای كاروباری عێراق و رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست له وتارێكی تایبه‌تدا كه بۆ (ماڵپه‌ڕی پۆله‌تیك) نوسیویه‌تی باسی دۆخی عێراق مه‌ترسییه‌كانی داهاتوو و ئه‌گه‌ری شه‌ڕی ناوخۆ ده‌كات، هه‌روه‌ها ده‌شڵێت كوردستانی عێراق هیچ داهاتوویه‌كی نییه.
ده‌قی وتاره‌كه‌ی..
له ساڵی 2005 تا 2017، زیاتر له 12 ساڵی تەمەنم لە عێراق و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست تێپەڕاند، بیرەوەریی زۆر تاڵ و شیرینم لەو ماوەیەدا هەیە، له کۆشکی سەرۆک کۆمارەوە لە بەغدا تا سەری ڕەش؛ له نەجەف و بەسرەوە تا سنوری سوریا هەمووی گەڕاوم، تەواوی بیرەوەرییەکانم لەو ماوەیەدا خستمە جانتایەکەوە، بەڵام عێراق زۆرجار بەرچاوم دەگرێت و خەیاڵم داگیردەکات.
بە بۆچوونی من، عێراق بەرەو شەڕی ناوخۆ و خوێناویی بوونی زیاتر دەڕوات، حکومەتی تەوافوقی و شەراکەت هه‌وڵێكی منداڵانەیە، گەندەڵیی و نەبوونی ئاسایش و تایفەگەریی وڵاتی کاول کردووە، یاسایەک نییە... عێراق وڵاتێکە که له هەر کونجێکیدا یەکێک لە وڵاتانی دراوسێ بە کرێگیراوەکانی خۆیان هان دەدەن، هەر وڵاتێکی دراوسێ له ناو ئاکتەرە سیاسی و ئاینییەکانی عێراقدا پیاوی خۆیان هەیە..مەنتق و سیاسەت نەماون، تەنها پاره و دەسەڵات ئامانجی هەموو ئەکتەرە سیاسییه‌كانه، تەنها پاره و دەسەڵاتیش هۆکاری ئەوەن شیعه و سوننە و کورد پێکەوە دانیشن، ئەوانی تر قسەی خۆشن.
ئێران دەیەوێت هیلالی شیعه کۆنترۆڵ بکات و عێراقیش پردێکە بۆ پەڕینەوەی بۆ سوریا و لوبنان و شیعەکان بە تەواوی بگرێت، عەرەبستانی سعودیە و تورکیا و ئیسرائیل بەرنامەی خۆیان هەیە، ئەمەیش دەستتێوەردانە لە کاروباریی عێراق... بەس لەبەر پارە و دەسەڵات، زۆربەی ئەکتەرە سیاسییەکانی عێراق دوای وڵاتانی عەرەبی کەوتوون، عێراقیان بەلاوە گرنگ نییە، کەس ئەمنیەتی نیشتمانی عێراقی بەلاوە گرنگ نییە، وڵات دەفرۆشن و دەسەڵاتیان دەوێت، بۆیە بەم جۆرە وڵات بەڕێوەدەچێت ؟
لەو ڕۆژەوەی سەدام حسێن ڕۆیشتووه، شیعەکان خۆیان کردە خاوەنی عێراق، دواتریش داعشیان هێنایە عێراقەوە، ئیتر عێراق ڕۆژێکی خۆشی نەدیووە، خەڵک لەسەر شەقام دەڵێن"خۆزگەمان بە زەمەنی سەدام". دیکتاتۆریەتێکی توڕە و گەندەڵتر پێکهات که عێراق گەیاندووەتە ئەمڕۆژە، که ئەگەری زۆرە هەر کاتێک بتەقێتەوە و دراوسێکانیش تێکەڵی بابەتەکە بن.
دەڵێن سەرۆک کۆماری نوێ دادەنێین، بەڵام بەرەو کام سیناریۆ دەڕوات، ئەمەش یاریکردنە بە ئاگر، چەند هاوپەیمانییەکی سیاسی جۆراوجۆر دەیانەوێت 220 پەرلەمانتار کۆبکەنەوە و سەرۆک هەڵبژێرن، به کام یاسا ؟ کەس وەڵامی ئەو پرسیارەی لایە ؟
هەندێک گروپ هەن که تێکەڵاوی 60-70 گروپی میلیشیای ترن، زیاتر لە 100 هەزار چه‌كداری خۆیان هەیە، جا باشه به کام سیاسه‌ت ؟ ئەمە ڕادەگیرێت ؟ ململانێی پارە و دەسەڵات. گەندەڵیی عێراق بووەتە پەندی جیهان، کەس هەیە بە دەفتەرێک یان دوو دەفتەر دۆلار پیاوێك دەکوژێت، جا لیست و دەنگ چییە ؟ وڵات بەرەو تاریکی زیاتر دەڕوات.. ئایندەی عێراق ئاژاوەیە.. هیچ ڕێگایەکی عەقڵانی دیکە شک نابرێت ئێستا.
چەند گروپێک لە ان نشا‌و لله و ماشا‌والله گەشبینن، بەڵام گۆڕەپانی سیاسی عێراق پیاو ڕِەشبین دەکات و تۆقێنەرە، قەیرانی عێراق بە یەک سەرۆک کۆمار و یەک عەشیرەت چاک نابێت، دەستی دەرەکی تێدایە بۆ تێکدان، له جیهانی فانتازی و خەیاڵیشدا، نابێت به سیاسەت. شانۆی سیاسی عێراق لە تراژیدی دەچێت، بۆ هاوڵاتیانی ئاساییش بووەتە کۆمیدیا و گاڵتەجاڕیی.
ئەو دۆزەخەی ئێستا، عێراق بەرەو سوتان دەبات، سەرۆک کۆماری نوێ بیانووە، ئەکتەری سیاسی و ئاینی و خێڵەکی له عێراق به دوای پارە و دەسەڵاتدا وێڵ و سەرگەردانن. جا دیموکراسی ئیتر چ مانایەکی هەیە ؟ هیچ! کام ستراتیژیی بابەتەکە که دەگوزەرێت؟ هیچ ! گەندەڵیی و نەبوونی مەدەنیەت و ئازادی ڕادەربڕین و نوسین، ئازادی حیزبی سیاسی سەربەخۆ و زانستی سیاسی که بوونیان نییە، جا کۆمەڵگای لەم جۆرە پەرتەوازە و سەرلێشێواو و دەبێت چاوەڕوانی گەلەکۆمەی سیاسی ئەم ئەکتەر و ئەو ئەکتەر بێت... شتێک ناگۆڕێت.
فڵانە حزب دەیەوێت که بە چەک و پاره و زمان بڕین قسەکانی بباتەسەر، فیسار حزب گەرەکیەتی بە زیندان و ئەشکەنجە و ئابڕووبردن و سومعە شکاندن قسەی خۆی بباتەسەر. هیچ کەسیش کار بە یاسا ناکات... کەسیش گوێ بۆ ڕەخنەگر و ڕاوێژکار و ڕۆشنبیر و دامەزراوە ناگرێت، ئەمە عێراق بەرەو شەڕی ناوخۆ دەبات... هەمووشیان پارە و چەکیان هەیە.. هەر وڵاتێکی دراوسێش کارتی خۆیان هەیە و دەتوانن بەکاری بهێنن.
وڵاته‌كه لە کۆڵانی بنبەستدا و لە ناو بازنەدا دەخولێنەوە، عێراق بەم ئەکتەرە سیاسیانە که هەیەتی و لەسەر دەستی هەموویان خوێن و گەندەڵی و خیانەت و تاوان دیاره، باشه کام توافق و یاسا ؟
شیعەکان دەڵێن لە ساڵی 2003 وه خاوەنی تەواوی عێراقین، کام یاسای خولقاند ؟ عێراق بووەتە سەرزەمینی بێ خاوەن، کۆماری ئیسلامی ئێران و مەلای شیعه‌ش نایانەوێت که دروسێی دیموکرات و دامەزراو و باشی هەبێت، چونکە ئاڵۆزتری دەکات... زۆربەی ئەکتەرە سیاسی و ئاینییەکانی ئەمڕۆی عێراق، یان وابه‌سته‌ی ئێران بوون یان ئێران یان له تروریسمی ناوچه یاری داوه... که‌س بۆی نییه حاشا له‌مه بکات، 19 ساڵە تێپه‌ڕیووه، هێشتا هەموو چاو و گوێیان له ئێرانه، ئەمریکا و ئیسرائیل بۆ خۆیان ماندوو بکەن؟ بڕوایان بە کێ هه‌بێت؟
ئێران دەیەوێت کۆمەڵگایەکی دواکەوتووی مەزهەبی و بێ پارە و وابه‌سته‌ی له عێراق هەبێت، سوننەکان دەیانه‌وێت چاو له وڵاتانی عەرەب بکەن، ئه‌گه‌رچی پیاوه ئاینیه‌كانی شیعه عێراقی گەیاندە ئەم ڕۆژگارە ڕەشە، به‌لای شیعه‌وه کورد جێگه و پێگەی دیاری له سیاسه‌تی عێراقدا نییە... تەوافوق و ئەو شتانە خۆهەڵخەڵەتاندنە.
له كۆتاییدا.. به دۆخی ئابوریی و کۆمەڵایەتی و سیاسی کوردستانی عێراقیش گەشبین نیم، دیکتاتۆریەت و بێ یاساییه.. هیچ داهاتوویەکی ڕوون نابینم بۆ کوردستانی عێراق، بۆ هەندێک لایەن کوردستان وەک بانک و كۆمپانیای بازرگانی وایە، باقی قسەی خۆش و بیانو و شەڕە قسەیە، کام داهاتوو دابینکراوه بۆ خەڵکی کوردستان؟ ئەگەر هەبووایە کورد لە دەست کورد ڕاینەدەکرد بۆ هەندەران.
