مامۆستای زانکۆی راپەرین
ماستەر لە لێكۆڵینه‌وه‌ی ستراتیژیی
دکتۆرا لە پەیوەندییه نێودەوڵەتییه‌كان
بەڕیوەبەری سەنتەری بوار بۆ لێکۆڵینەوەی سیاسی و ستراتیژیی
هەوڵدانی دۆناڵد ترامپ بۆ بەدەستهێنانی خەڵاتی ئاشتیی نۆبڵ تەنیا ویستێکی کەسی و خۆپەرستی نەبوو، بەڵکو دەچووە چوارچێوەیەکی فراوانتر لە ستراتیژیای زاڵبوونی ئەمریکا، کە هەوڵدەدات بە ئامرازە "نەرمەکان" شەرعییەت بە هێزی خۆی بدات. ترامپ بە هەموو ڕێگەیەک هەوڵی دا ئەو خەڵاتە بەدەست بهێنێت: جارێک بە شێوازی هاندانی دیپلۆماسی، جارێکی تر بە نواندنی لاوازی و داواکردنێکی میهرەبانی، کاتێک ئەم شێوازانە کاریگەریان نەبوو، پەنای بۆ گوشاری دیپلۆماسی و تەنانەت هەڕەشەی ناڕاستەوخۆ برد. بەڵام ئەوەی جێی سەرنجە، ئەو خەڵاتەی کە لەدەستی ترامپ دەرچوو، هەر لە بازنەی کاریگەریی ئیمپریالیستی ئەمریکادا مایەوە، چونکە ئەمساڵ بەخشرایە ماریا کۆرینا ماچادۆی ڤەنزوێلی – کە ڕوویەکی تری ئەو پڕۆژە ئەمریکییەیە کە لە ئەمریکای باشووردا جێبەجێ دەکرێت. ئەمە نیشانەی ئەوەیە کە چۆن تەنانەت خەڵاتە ئاسایشی و مرۆییەکانیش دەبنە کەرەستەیەکی ستراتیژی بۆ بەرژەوەندییە گەورەکان.
بەڕووکەش، ئەم خەڵاتە وەک ڕێزگرتنێک لە ژنێکی ئۆپۆزسیۆن دەردەکەوێت کە دژی سیستەمی سۆسیالیستی نیکۆلاس مادۆرۆیە، و گەورەترین دەستکەوتی سیاسیی ناوبراو ئەوە بووە کە خۆی وەک کاندیدێکی سەرۆکایەتی لە هەڵبژاردنەکانی ٢٠٢٤ ناساندووە. بەڵام لە واقیع و قووڵاییدا، خەڵاتەکە و خودی ماریا کۆرینا، درێژکراوەی سیاسەتەکانی واشنتنن بە ئامرازە لیبڕاڵییە نوێیەکانە. ماریا کۆرینا تەنها وەشانی ڤەنزوێلی ئەو "شۆڕشە ڕەنگاوڕەنگانە" نییە کە لەلایەن سەنتەرەکانی بڕیاردان لە واشنتن و لەندەنەوە داڕێژراونەتەوە، بە تایبەتی کاتێک پێویستیان بە گۆڕینی سیستمێک هەیە کە ملکەچی لۆژیکی بازاڕی سەرمایەداری ئیمپریالیستی نییە.
لەم سیناریۆیانەدا، میکانیزمەکانی دەستێوەردانی "نەرم" دووبارە بەرهەمدەهێنرێنەوە: ئۆپۆزسیۆنێکی ناوخۆیی بە ناوی "ویژدانی گەل" جوان دەکرێت و هێمای ئازادی و دیموکراسی دەبەخشرێتێ، پاشان وەک پاڵەوانێک بۆ ڕای گشتیی ڕۆژئاوا نمایش دەکرێت، لە کاتێکدا لە پشت پەردەوە، گۆڕەپانی سیاسی و سەربازی بۆ سیناریۆی زۆر توندوتیژتر ئامادە دەکرێت. ئەمە پرۆسەیەکی ورد و پلان بۆ داڕێژراوە کە تێیدا هەست و سۆزی خەڵک و بەها مرۆییەکان وەک کەرەستە بەکار دەهێنرێن.
ڤەنزوێلا، خاوەنی گەورەترین یەدەگی نەوتی جیهانە، لە ئێستادا خاڵێکی سەرەکیی ئاڵۆزییە لە ململانێی نێودەوڵەتیدا لەسەر سەرچاوەکانی وزە. ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکاش کە بەدەست کەمبوونەوەی کاریگەرییەوە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقا دەناڵێنێت، هەوڵدەدات کۆنتڕۆڵی خۆی لە "باخچەی دواوەی" خۆی لە ئەمریکای لاتین بگەڕێنێتەوە. لێرەوە، دەتوانرێت بەخشینی خەڵاتەکە بە ماریا ماچادۆ وەک هەنگاوێکی هێمایی بۆ "ئامادەکردنی" ئەو جێگرەوەیە لێکبدرێتەوە کە دواتر وەک "رزگارکەری" گەلی ڤەنزوێلا لە سیستەمی مادۆرۆ نمایش دەکرێت.
ئەم سیناریۆیە هاوشێوەی ئەو ڕووداوانەیە کە لە ئۆکراینا، جۆرجیا و چەندین وڵاتی تردا ڕوویاندا، کە سیستمەکانیان لە ڕێگەی هەمان میکانیزمەوە ڕووخێنران: گەورەکردنی ئۆپۆزسیۆنێکی لیبڕاڵ، کۆکردنەوەی میدیایی بەرفراوان، پاشان دەستێوەردانی سیاسی، ئابووری و ڕەنگە سەربازیش. ماریا کۆرینا چەند جارێک بە ئاشکرا ڕایگەیاندووە کە ئەگەر ڕۆژێک بووە سەرۆکی ڤەنزوێلا، باڵوێزخانەی وڵاتەکەی لە تەلئەبیبەوە دەگوازێتەوە بۆ قودس، کە ئەمەش نیشانەی پابەندبوونی قووڵتری بە ئەجێندایەکی دیاریکراو دەدات.
بە لەبەرچاوگرتنی هەموو ئەمانەی سەرەوە، لیژنەی نۆبڵ تێگەیشت کە بەخشینی خەڵاتەکە بە ترامپ تووشی شۆکێکی ئەخلاقیی گەورە دەکات و ناتوانرێت پاساو بدرێت، بەتایبەتی بەهۆی ڕۆڵی لە پشتگیریکردنی دەستدرێژییەکانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە و داپۆشینی بۆردومانەکانی ئەمریکا لە یەمەن، سوریا، لوبنان و ئێران.
بەڵام لە هەمان کاتدا نەیویست واشنتن توڕە بکات و دژایەتی بەرژەوەندییەکانی بکات، بۆیە بڕیاری دا بیدات بە کەسێک کە خودی دامەزراوە ئەمریکییەکان پشتگیری لێدەکەن – ئەمە هاوسەنگییەکی سیاسی وردە لە نێوان پاککردنەوەی ڕووی ڕۆژئاوا لە تاوانە ئەخلاقییەکان و ڕازیکردنی "مامی سام" (ویلایەتە یەکگرتووەکان). ئەمە ڕوویەکی تری ئەوەیە کە چۆن بڕیارەکانی خەڵاتی نۆبڵ، زۆر جار، لەبری ئەوەی بڕیارێکی سەربەخۆ و مرۆیی بن، بڕیاری سیاسی و ستراتیژین.
ئەمە یەکەم جار نییە کە خەڵاتی نۆبڵ وەک ئامرازێکی فشاری سیاسی بەکاردەهێنرێت. مێژوو پڕە لە نموونەی خەڵاتگەلێک کە بەخشراون بە کەسانێک کە لە ناوەڕاستی پلانەکانی ڕۆژئاوا بوون بۆ داڕشتنەوە و ئەندازیاریی ژیاریی هەموو ناوچەکان. بەڵام ئەوەی لە دۆخی ماریا کۆرینادا نوێیە و جیاوازە، ئەوەیە ئەو زنجیرەیەکە لە پڕۆژەیەکی گەورەتردا، بۆ دووبارە ئاساییکردنەوەی بوونی ئەمریکا لە کیشوەرێکدا کە ئەمڕۆ گۆڕانکارییەکی جیۆپۆلیتیکی و ئابووری ڕوون بەلای ڕۆژهەڵاتدا بەخۆیەوە دەبینێت: چین و ڕووسیا بە شێوەیەکی بەرچاو کاریگەریی خۆیان لە پێکهاتەی ئابووری و سیاسی ئەمریکای باشووردا دەچێنن، و واشنتن دەترسێت کە کاراکاس ببێتە سەکۆیەکی نوێ بۆ هاوپەیمانێتییە دژەکانی. لێرەدا جارێکی تر بۆمان دەردەکەوێت کە چۆن خەڵاتەکە دەبێتە پێشەکییەکی دەروونی و لۆژیکی بۆ جەنگێکی سیاسی و ڕەنگە سەربازیشی داهاتوو.
هەموو ئەو نیشانانەی کە لە بازنە ستراتیژییەکانی ئەمریکاوە دەردەچن – لە لێدوانەکانی پێنتاگۆن و وەزارەتی بەرگری ئەمریکاوە تا وتارە قووڵەکانی گۆڤاری Foreign Affairs – پشتڕاستی دەکەنەوە کە ویلایەتە یەکگرتووەکان چیتر ئامادە نییە سیستمێکی بۆلیڤاری قبووڵ بکات کە دژایەتی بەرژەوەندییەکانی بکات لە دەوروبەری ژیاری خۆیدا (واتە ئەمریکای لاتین).
هەروەک چۆن واشنتن پێشتر بۆ داگیرکردنی عێراق بە بیانووی "ئازادکردنی گەل" ڕێگەی خۆشکرد، ئەمڕۆش ڕێگە بۆ گەڕانەوەیەکی داپۆشراو بۆ ڤەنزوێلا خۆشدەکات لەژێر دروشمی "گەڕاندنەوەی دیموکراسی" و "مافەکانی مرۆڤ". ئەمە دووبارەبوونەوەی مێژووە بە شێوازێکی جیاواز.
ئەمڕۆ ئەمە وەک ڕێزگرتنێکی مرۆیی و ئاشتیخوازانە نمایش دەکرێت، لە بنەڕەتدا ئەندازیارییەکی سیاسی قووڵە بە بەکارهێنانی ئامرازە هێماییەکان. ئەو ئاشتییەی نۆبڵ باسی دەکات، تەنها پەردەیەکی تەنکە بۆ شاردنەوەی ئەجێندایەکی سەربازی و ئابووری ڕوون، کە وتاری "رزگارکەری لیبڕاڵ" لە بەرامبەر "دیکتاتۆری ناوخۆیی"دا دووبارە بەرهەمدەهێنێتەوە. و لەگەڵ هەر خولێکی نوێدا، خەڵاتەکە دەبێتە سەکۆیەک بۆ جوانکردنی ڕووخسارانێک کە پێشوەختە لە نوسینگە هەواڵگرییەکانی ڕۆژئاوا و لەلایەن ناوەندەکانی بڕیاردانی سیاسییەوە نەخشێنراون و ئامادە کراون.
ئەوەی ئەمڕۆ بینیمان، تەنها فەسڵێکە لە فەسڵەکانی ململانێی نێوان هێزە سەرهەڵداوەکانی جیهان و سیستەمی ڕۆژئاوا کە کۆنتڕۆڵی مێژوویی خۆی لەسەر جیهان لەدەست دەدات. کاتێک واشنتن ناتوانێت جەنگێکی ڕاستەوخۆ و ئاشکرا بکات، پەنا دەباتە بەر ئامرازەکانی "هێمایی ئایدیۆلۆژی" و "کاریگەری نەرم": وەک خەڵاتەکان، ڕێکخراوە ناحکومییەکان، میدیا بەرفراوانەکان، و دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان کە وا پێویستە بێلایەن و سەربەخۆ بن، بەڵام زۆر جار وەک کەرەستە بەکار دەهێنرێن.
ئەو ئاشتییەی نۆبڵ باسی دەکات تەنها پەردەیەکی تەنکە بۆ شاردنەوەی ئەجێندایەکی سەربازی و ئابووری ڕوون
کاتێک ڕۆژئاوا و ئەو وڵاتانەی کە پاشکۆی ئەون لە کاراکاس ئاهەنگ دەگێڕن بۆ "ژنی ئاسنی" نوێ، هەمان بازنە و ناوەندە بڕیاردەرەکان پلان بۆ گەڕاندنەوەی کۆنترۆڵی سەر سەرچاوە زۆرەکانی ڤەنزوێلا دادەنێن.
هەروەها هەوڵدەدەن میراتی سیاسیی هوگۆ چاڤێز هەڵبشێوێنن و لەناوی ببەن، و ئابووری وڵاتەکە بە شێوەیەکی قووڵتر بە بەرژەوەندییەکانی ئەمریکاوە ببەستنەوە. بە کورتی، خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بووە بە دەستکێشێکی قەدیم کە مشتێکی ئاسنینی تێدایە، و بە یەکەم گوللە لە شەڕێکی سارد و نوێدا لەسەر داهاتووی ئەمریکای لاتین و لەسەر ئاراستەی جیۆپۆلیتیکی جیهان. ئەمە نیشانەی ئەوەیە کە جەنگەکان بە چەک و تەقەمەنییەوە کۆتایی نایەن، بەڵکو بە شێوازی تریش بەردەوام دەبن.
