نوسه‌ر و توێژه‌ر
دکتۆرا له په‌یوه‌ندیيه ئابورییه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان
ئه‌ندامى فیدراسیۆنى ڕۆژنامه‌نووسانى نێوده‌وڵه‌تى
سه‌رۆکى ئینستیتیوتى مێدیتریانه بۆ توێژینه‌وه‌ى هه‌رێمایه‌تى
ڕووداوەکان ناوچەکەو هەرێمی کوردستان بەرەو کوێ دەبەن؟ هەر بەکورتی، چەند خاڵێک بۆ خستنەڕوو گرینگە؛ کە تەنها بەرئەنجامی پاشخان و خوێندنەوەو زانیاری و گفتوگۆی چڕە لەگەڵ پارتنەرەکانی ئینستیوتی مێدیتریانە بۆ توێژینەوەی هەرێمایەتی، ئەمەی خوارەوە دەرئەنجامەکانن:
یەکەم/ لە ئایندەیەکی نیزیکدا پرۆسەی سیاسیی لە عێراق بەم شێوەیەی ئێستا نامێنێتەوە، ئەگەری زۆرە پێش هەڵبژاردنە پەرلەمانییەکەی عێراق کە بڕیارە لە ١١ی نۆڤەمبەری ٢٠٢٥ ئەنجام بدرێت؛ ئەو گۆڕانکارییە ڕووبدات.
دووەم/ گەڕێکی دیکەی جەنگ لەگەڵ ئێران حەتمییەو هەر دەبێت ڕووبدات (واتە: لابد أن یكون الحرب)؛ بە ئەگەری زۆرەوە ئەمە لە سێبتەمبەری ٢٠٢٥ دا ئەمە دەبیندرێت. سەپاندنەوەی سزای ئەوروپییەکان بەسەر ئێراندا، ددانپایانی سەرۆکی ئێران لەسەر وێرانەیی دۆخی وڵاتەکەی، لێدوانەکانی کۆشکی سپی و بەرپرسانی ئیسرائیل، کوژرانی سەرۆکوەزیران و نۆ وەزیری حکومەتە-حووسییەکەی یەمەن لەلایەن ئیسرائلەوە، هەوڵەکانی ئێران بۆ پاککردنەوەی سنورەکانی و دەوروبەری لەوانەی کە دەشێت لە ئان و ساتی جەنگ دا دژی ئەو هەر جووڵەیەک بکەن (ڕووداوەکەی لالەزاریش یەکێکە لەو هەوڵانە)؛ هەموو ئەمانە سەلمێنەری ئەوەن گەڕێکی دیکەی جەنگ بەمزوانە ڕوودەدات.
سێهەم/ ڕووداوەکانی سلێمانی لە ٢٢ی ئابی ٢٠٢٥ بە بێ پاڵپشتی و هاندانی ئێران نەبوە.
چوارەم/ پێکهێنانی حکومەتی هەرێم دوادەکەوێت؛ دوو زۆنی بە جۆرێکی دیکە تۆخ دەبێتەوە؛ ئیدی باسەکە حکومەتی هەرێم نییە بەڵکو "مەسرور بارزانییە، باسەکە ئیدارەی سلێمانی یان یەکێتی نیشتیمانیی کوردستان نییە بەڵکو "بافڵ تاڵەبانی" و دەزگا ئەمنییەکانییەتی.
پێنجەم/ کشانەوەی ئەمریکا تاکتیکە یان ستراتیژ؟ ئەمریکا لە عێراق نەبوە تا بکشێتەوە؛ ئەوەی لە عێراقە (٧٧) گرووپی چەکداری پرۆ-ئێرانیی شیعەیە کە ژمارەیان نیزیکەی (٢٣٧٠٠٠) دوو سەت و سی و حەوت هەزار کەسە.
ئەمریکا کاتێک لە عێراق دەبێ کە ئەو چەکدارە شیعییە- پرۆ-ئێرانییانە نەبن یان تێکەڵ بە دامەزراوەکانی وەزارەتی بەرگریی عێراق بن؛ هەروەها ئەمریکا کاتێک لە عێراق دەبێت کە خۆی حکومەتێک و عێراقێکی نوێ بونیادبنێتەوە تیایدا بەر بە هەژموونی ئابوریی و کاڵای چینی و کۆمپانیا ڕووسییەکان بگرێت؛ نیزیکەی (٦٥٪) ی کەرتی نەوت و گازی عێراق بەدەست کۆمپانیا ڕووسی و چینییەکانەوەن، نیزیکەی (٧٠٪) حەفتا لە سەتی نەوتی عێراق بۆ بازاڕەکانی ئاسیایە؛ تیایدا (٤٠٪) تەنها بۆ چینە. ئەمە جگە لە پرۆژەی دەستپێشخەریی پشتێن و ڕێگا (BRI) کە بە ناو عێراقدا تێدەپەڕێ؛ بە ئێراندا دێ بۆ کەلار؛ هەوڵێک هەیە لەوێشەوە بۆ سلێمانی بێت!
شەشەم/ بەگشتی، هەرێمی کوردستان لە ناو دیمەنە گەورەکەدا و لەچوارچێوەی پرسی ڕێکخستنەوەی "باڵانسی هێز"ی ناوچەکەدا لایەقە بۆ بینین. بەڵام ئیتر کورد زۆر حەزی بە "شەڕە- گەڕەک" و دەنگە- دەنگی نێوخۆییە؛ بۆ ئەوەی ئەمەش فەرامۆش نەکرێت و لای ئەوان نووسینەکە "نا-تەواو" دەرنەچێت، ئەمەی خوارەوە هەیە:
- پاڵپشتی ئێران و هێزە شیعییەکانی بەغدا بۆ (ی،ن،ک) ڕوون و دیارە لەبەرانبەر ڕووداوەکەی لالەزاردا؛ دەوروبەرە کوردەکانی "قەیس خەزعەلی" دەیان "تویت"یان لەشەوو ڕۆژێکدا بۆ شەرعییەتدان بە هێرشەکەی سەر لالەزار بڵاوکردەوە، ڕەیان کلدانی بە ڕاگەیەندراوەکەی بەئاشکرا وتی؛ دوژمنی تۆ دوژمنمانە؛ دۆستی تۆش دۆستمانە. لەوەش زیاتر لە کۆنفرانسی سۆشیال دیموکراتەکانی وڵاتانی عەرەبی لە سلێمانی "بافڵ تاڵەبانی" وەکو بەرەی مقاوەمە قسەی کرد و، ڕەخنەی لە سیاسەت و دیموکراسییەتی ئەمریکاو ئەوروپاش گرت.
هەرچی پارتی دیموکراتی کوردستانە هاوشێوەی (ی،ن،ک) بە زیانەوە لەم ڕووداوانە دەردەچێت؛ چوونکە دامەزراوەکانی هەرێمی کوردستان لەکارکەوتوون، ڕەنگە ئەوە کۆتا مووچە بێت کە لەمانگی (٩) دا دەدرێت بە فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان، هەرێمی کوردستان گورزێکی گەورەی لە ئاستی دیموکراسی و پێکەوەژیاندا بەرکەوتوە.
ئیتر "هەورازە نەفتە"ش بوەتە چەمکێکی نوێ لەناو میدیای کوردیی و ناوچەیی دا؛ مادام میدیای نیزیک لە سوپای پاسداران دەڵێن "لالەزارییەکان" نیزیک بوون لە زایۆنی، کەواتە هەورازە نەوتەو هەولێریش دوور نییە تووندتر نەکەونە ژێر تەلیسکۆبی ئێرانییەکانەوە..
وەکو شاعیر ئەبی فیراسی حەمدانی (٩٣٢- ٩٦٨م) وتویەتی: "ئەی قەیران توندتر ببەرەوە، بۆ ئەوەی زووتر چارەسەر ببینین؛ ئەی قەیران شەوەکەت ڕووناکی لێکەوتەوە."
سیاسەتی جیهانی خۆی لە قۆناخی گواستنەوەو ڕێکخستنەوەی پەیوەندییەکانی هێزدایە؛ ئەمەش وایکردوە لەئاستی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەم فرەجەمسەرییەک درووست ببێت، وە هەم گۆڕانکارییەکان زۆر دراماتیکی و خێرا بن؛ تا خێراتر کاتەکە بڕوات خەڵکی ناوچەکە زووتر ڕزگاریان دەبێت.
