میانمار یا بۆرما، وڵاتێکە دەکەوێتە باشوری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا، یەکێکە لە دە دەوڵەتە ئەندامەکەی ڕێکخراوی (ئاسیان). دەڕوانێتە سەر ئۆقیانووسی هیندی، سنوری لەگەڵ چین وهیندستان وبەنگلادیش ولاوس وتایلاندا هەیە.
لە ١٩٤٨ سەربەخۆیی بەدەست دەهێنێت، پێشتر لە ژێر دەسەڵاتی بەریتانیا بوو. لە ١٩٦٢ەوە تا ٢٠١٠ دەسەڵاتی سەربازی ئەو وڵاتە حوکم دەکات. لە ساڵی ٢٠١١ دەسەڵاتی سەربازی هەندێ چاکسازی سیاسی ئەنجامدەدات. ئەوەش دەبێتە ئەنجامی ئەوەی کە لە هەڵبژاردنەکانی ٢٠١٥ پارتی هاوپەیمانی نیشتیمانی بۆ دیموکراسی زۆرینەی دەنگ بەدەست بهێنێت و دەسەڵات بگرێتە دەست، پێشتر ئەو پارتە ئۆپۆزسیۆن بوو و قەدەغە بوو زۆربەی بکات.
ئافرەتێک سەرۆکایەتی ئەو حیزبە دەکات کە ناوی (ئۆنگ سان سوکی)یە، هەر ئەم ئافرەتەش دەسەڵاتی یەکەمی وڵات دەگرێتە دەست ودەبێتە ڕاوێژکاری دەوڵەتی میانمار.
لە کۆتاییەکانی ساڵی ٢٠٢٠ لە هەڵبژاردنەکانی میانمار، دوبارە ئەو پارتە زۆرینەی دەنگەکان بەدەست دەهێنێتەوە ودووبارە بەرەی سەربازی هەڵبژاردنەکان دەدۆرێنن بەرامبەر بە بەرەی دیموکرات ومەدەنییەکان.
بە ماوەیەکی کەم پێش ئەوەی پەرلەمانی میانمار کۆبێتەوە بۆ دەنگدان وپەسەندکردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەکان، هێزی سەربازی میانمار کودەتایەکی سەربازیان کرد بە پاساوی ئەوەی دەنگدانەکان تەزویر کراوە. گوایە پارتە براوەکە وبەرەی سان سوکی پلانیان هەبوو دەسەڵاتی سەربازی کەم بکەنەوە وهەندێ ماددەی دەستوریش هەموار بکەنەوە کە هێز و دەسەڵات دەداتە سەرباز و جەنەراڵەکان.
سان سوکی سەرکردایەتی بەرەی دیموکراتەکانی دەکرد لەبەرامبەر بەرەی جەنەراڵە سەربازەکان. ئەم ئافرەتە تەمەنی گەنجێتی لە بەریتانیا ژیاوە، خوێندنیشی هەر لەوێ بووە. مێردەکەشی بەریتانییەکی ئەکادمیست بوو لە بواری باشوری رۆژهەڵاتی ئاسیا، مناڵەکانیشی بەریتانین هەر بۆیە ڕێی پێنەدرا ببێتە سەرۆکی میانمار و بوو بە ڕاوێژکار کە هاوتایە بە سەرۆک وەزیران.
لە ساڵێ ١٩٨٨ دەگەڕێتەوە بۆ میانمار بۆ بەشدرای لە کاری سیاسی وخۆپێشاندان دژ بە دەسەڵاتی سەربازی، لە ١٩٨٩ تا ٢٠١٠ زۆربەی کاتەکان لە ماڵەکەی خۆی دەستبەسەر بووە لە لایەن دەسەڵاتی سەربازی وڵاتەکەیەوە.
لە ساڵی ١٩٩١ خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی پێدەدرێت. ئەم ئافرەتە بە هاوپەیمان ونزیکی رۆژئاوا دادەنرێت. بەڵام بە هۆی پشتگیری لە سوپای میانمار لە کاتی کۆمەڵکوژی موسوڵمانەکانی میانمار، ڕەخنە وگلەییەکی زۆری ئاڕاستە کرا.
میانمار هاوسنوری چینە وگرنگیەکی گەورەی هەیە بۆ چین، هەر بۆیە چین ترسێکی گەورەی هەیە لەوەی لە ناوچەی باشوری رۆژهەڵاتی ئاسیا و ناوچەی ئۆقیانووسی (ئارام-هیندی) ونزیک لە سنوورەکانی خۆی، دەوڵەت و دەسەڵاتی تر، هاوشێوەی کۆریایی باشوور وژاپۆن وتایوان... درووست بێت، چونکە ئەوە مانای گەمارۆدانی چینە لە زۆربەی سنوورەکانیەوە لە لایەن ئەمریکاوە.
هەر بۆیە ئەمریکا وڕۆژئاوا نیگەرانیەکی زۆریان هەیە بەرامبەر ئەو کودەتایە و چین بە پێچەوانەوە بە پرسێکی ناوخۆی میانماری دەزانێت وبە پێویستی نازانێت بکرێت بە پرسێکی نێودەوڵەتی. ئەگەری نزیک ئەوەیە، چین پشتگیری کودەتاکەی کردبێت ولەوانەیە هەر پلانێکی خۆی بێت، بۆ ڕێ گرتن لە هەژموونی ئەمریکا لە میانمار. 
کودەتا سەربازییەکە لە کودەتا سەربازییەکەی 2014ی تایلاند دەچێت بەڵام ئەوکات چین نیگەران بوو بە کودەتاکە و ئەمریکا بە نا فەرمی پشتگیریی دەکرد
ڕێکخراوی ئاسیان کە دە دەوڵەتی ناوچەی باشووری رۆژهەڵاتی ئاسیا لەخۆ دەگرێت، میانمار یەکێکە لە ئەندامەکانی، ئەم ڕێکخراوەیە کە زیاتر ڕێکخراوێکی ئابووری وبازرگانییە، گرنگیەکی گەورەی هەیە بۆ چین وئەمریکا.
ئەمریکا دەیەوێت لە ڕێگەی ئەو ١٠ دەوڵەتەی ئەندام لەو ڕێکخراوەیە گەمارۆی چین بدات وبیانکات بە هاوپەیمانی خۆی دژ بە چین، بە تایبەت چین لەگەڵ شەش دەوڵەتی ئەندامی ئاسیان، کێشەی سنووری هەیە لە دەریایی باشووری چین، واتە زەمینەیەک هەیە بۆ درووستبوونی ناکۆکی لە نێوان چین وئەو ڕێکخراوەیە.
هەروەها چین دەیەوێت ئەو ڕێکخراوەیە دوور بخاتەوە لە ئەمریکا. خودی ڕێکخراوەکە دەیەوێت بێ لایەن بێت لە ململانێی ئەمریکا وچین وسوود لە هەردوو بەرەکە ببینێت، کە ئەمەش کارێکی قوورسە، بە تایبەت ئەگەر ململانێی ئەو دوو زلهێزە بگاتە ئاستێکی توندتر.
کودەتا سەربازییەکەی ئەم چەن رۆژەی میانمار، لە کودەتا سەربازییەکەی ساڵی ٢٠١٤ی وڵاتی تایلاند دەچێت. بەڵام ئەو کات چین نیگەران بوو بە کودەتاکە و ئەمریکا بە نا فەرمی پشتگیری دەکرد. چونکە حکومەتی پێش کودەتاکە دەیویست پلانەکەی چین جێبەجێ بکات کە بریتی بوو لە درووستکردنی نۆکەندی تایلاند، چین دەیویست لە ڕێگەی ئەو نۆکەندەوە، ڕزگاری بێت لە گەرووی مەلەکە، کە زۆربەی هاوردە وهەناردەکانی چین بۆ جیهان لە ڕێگەی مەلەکەوە ئەنجامدەدرێت، گەرووی مەلەکەش ئەمریکا هەژموونێکی گەورەی بەسەردا هەیە، هەر بۆیە چین دەیویست لە ڕێگەی نۆکەندی تایلاندەوە، ڕێڕوەێکی ئاوی وەک جێگرەوەی مەلەکە درووست بکات کە لە ژێر هەژموونی ئەمریکا نەبێت. بەڵام کودەتا سەربازییەکەی تایلاند لە ٢٠١٤ بووە هۆکاری ئەوەی حکومەتێکی نوێ دەسەڵات بگرێتە دەست، کە پشتگیری درووستکردنی نۆکەندی تایلاند ناکات وپرۆژە وپلانەکەی چینی پشتگوێخست.
ناوچەی ئۆقیانووسی (ئارام-هیندی) یا ناوچەی باشوور وباشووری رۆژهەڵاتی ئاسیا توندترین ناوچەی ململانێی ئەمریکا وچین دەبێت لە ئێستا و ئایندەدا، چونکە ئەمریکا دەیەوێت لە نزیک سنوورەکانی چینەوە، کێشە وقەیران بۆ چین درووست بکات وگەمارۆی بدات. چین لە سنورەکانی خۆیەوە هەژموونی جێگیر نەکات، ئەوا قوورسە بتوانێت لە ناوچەکانی تری جیهان هەژموونی خۆی مسۆگەر بکات.
بۆیە ئەو ناوچەیە، دەبێتە چەقی ململانێی ئەو دوو زلهێزە. چاوەڕوان دەکرێت ئەمریکا پرسی تایوان وهۆنگ کۆنگ وپرسی موسوڵمانەکانی چین زیاتر بەکاربهێنێت دژ بە چین. ئەمریکا لە کاتی شەڕی سارددا هەمان سیاسەت وستراتیژی هەبوو دژ بە سۆڤیت، سەرەتا سۆفیەتی گەمارۆ دا تا زیاتر نەکشێت بەرەو ئەوروپا ورۆژهەڵاتی ناوەڕاست، دوای ئەوەی سەرکەوتوو بوو لە ئیحتیواکردنی سۆڤیەت، پاشان لە ناوخۆوە، سۆڤیەتی پارچەپارچە کرد وکۆتایی پێهێنا.
بێ گومان ئەستەمە هەمان سیناریۆ لەگەڵ چین دوبارە بێتەوە، چونکە چین جیاوازە لە سۆڤیەت وسیستەمی جیهانی وپێگەی ئەمریکاش لە ئێستادا جیاوازە، بەڵام هاوشێوەی ئەو ستراتیژە هەستی پێدەکرێت کە بەرامبەر بە چین بەکاردەهێنرێت.
